هیپنوتیزم چیست؟
هیپنوتیزم یک وضعیت تغییر‌یافته‌ی هوشیاری است که در آن فرد افزایش تلقین‌پذیری، تمرکز بالا و تغییراتی در ادرک، احساسات و آگاهی را تجربه می‌کند. برخلاف تصور عمومی، هیپنوتیزم معادل خواب نیست، بلکه وضعیتی است که فرد در آن همچنان آگاه است اما به طور خاص روی برخی از افکار، تلقینات یا تصورات متمرکز می‌شود.
فرآیند هیپنوتیزم از دیدگاه علوم اعصاب
هیپنوتیزم حالتی از آگاهی است که با تمرکز شدید، کاهش آگاهی محیطی و افزایش تلقین‌پذیری مشخص می‌شود. از منظر علوم اعصاب، این وضعیت با تغییرات قابل‌توجهی در فعالیت مغزی همراه است:
الف) تغییرات در فعالیت مغزی
قشر سینگولیت قدامی (ACC): در طول هیپنوتیزم، فعالیت در این ناحیه افزایش می‌یابد که با کنترل توجه و پردازش هیجانات مرتبط است.
شبکه حالت پیش‌فرض (DMN): فعالیت این شبکه که در حالت استراحت و تفکر درونی فعال است، در حالت هیپنوتیزم کاهش می‌یابد و این امر ممکن است به تمرکز بیشتر بر تلقینات کمک کند.
ارتباطات عملکردی: مطالعات نشان داده‌اند که هیپنوتیزم می‌تواند ارتباطات بین نواحی مختلف مغز را تغییر دهد، به‌ویژه بین قشر پیش‌پیشانی و نواحی مرتبط با پردازش حسی و حرکتی.
ب) نقش امواج مغزی
- در حالت هیپنوتیزم، افزایش در امواج آلفا (۸-۱۲ هرتز) و تتا (۴-۸ هرتز) مشاهده می‌شود که با حالت‌های آرامش و تمرکز عمیق مرتبط هستند. البته حالات هیپنوتیزمی منحصر به امواج آرام مغز نیستند.
- این تغییرات نشان می‌دهند که فرد در هیپنوتیزم به وضعیتی با تمرکز بالا و پذیرش بیشتر اطلاعات وارد می‌شود، اما برخلاف خواب، همچنان هشیار باقی می‌ماند.
تلقین‌پذیری
- هیپنوتیزم با افزایش تلقین‌پذیری همراه است، به این معنا که فرد در این حالت بیشتر به تلقینات پاسخ می‌دهد.
- این امر ممکن است به دلیل کاهش فعالیت قشر پیش‌پیشانی باشد که با خودآگاهی و کنترل اجرایی مرتبط است.
- برخلاف باور عمومی، هیچ‌کس نمی‌تواند تحت هیپنوتیزم مجبور به انجام کارهای غیرارادی شود. فرد همچنان می‌تواند تلقیناتی را که مغایر با باورهای اصلی او هستند، رد کند.
کاربردهای هیپنوتیزم
هیپنوتیزم در طیف وسیعی از درمان‌های روانشناختی و پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد:
- مدیریت درد: استفاده از هیپنوتیزم برای کاهش دردهای مزمن، دردهای پس از جراحی، و درد زایمان مؤثر شناخته شده است.
- درمان اضطراب و افسردگی: برخی از روش‌های هیپنوتراپی می‌توانند سطح استرس و اضطراب را کاهش داده و به درمان اختلالات مرتبط مانند وسواس فکری-عملی (OCD) کمک کنند.
- بهبود کیفیت خواب: برخی از افراد با استفاده از تکنیک‌های هیپنوتیزمی می‌توانند مشکلات خواب مانند بی‌خوابی را کاهش دهند.
- ترک عادت‌های نامطلوب: از هیپنوتیزم برای ترک سیگار، کاهش وزن و تغییر رفتارهای ناسالم استفاده می‌شود.
- تقویت عملکرد شناختی: مطالعات نشان داده‌اند که هیپنوتیزم می‌تواند به بهبود تمرکز، تقویت حافظه و افزایش خلاقیت کمک کند.
آیا هیپنوتیزم خطرناک است؟
در شرایطی که توسط افراد متخصص و آموزش‌دیده انجام شود، هیپنوتیزم کاملاً ایمن است. با این حال، برخی خطرات بالقوه نیز وجود دارند:
- افزایش اضطراب یا حملات روان‌پریشی در افرادی که سابقه‌ی بیماری‌های روانی مانند اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی دارند.
- ایجاد خاطرات کاذب به دلیل تلقین‌های اشتباه که می‌تواند در پرونده‌های حقوقی مشکل‌ساز شود.
- وابستگی بیش از حد به هیپنوتیزم برای مقابله با استرس یا مشکلات روزمره.
باورهای غلط درباره هیپنوتیزم
با وجود تحقیقات علمی گسترده، باورهای نادرست زیادی درباره هیپنوتیزم وجود دارد:
1. **"هیپنوتیزم باعث از دست دادن کنترل می‌شود."**
- واقعیت: فرد در طول هیپنوتیزم همچنان کنترل خود را حفظ می‌کند و می‌تواند تلقینات را رد کند.
2. **"افراد در هیپنوتیزم ممکن است اسرار خود را فاش کنند."**
- واقعیت: فرد همچنان توانایی انتخاب اطلاعاتی که ارائه می‌دهد را دارد.
3. **"ممکن است فرد هرگز از حالت هیپنوتیزم خارج نشود."**
- واقعیت: حتی اگر هیپنوتیزور فرد را بیدار نکند، او به‌طور طبیعی پس از مدتی به حالت عادی بازمی‌گردد.
4. **"هیپنوتیزم فقط برای افراد ضعیف قابل انجام است."**
- واقعیت: هیپنوتیزم بر پایه تمرکز و پذیرش ذهنی است و ارتباطی با ضعف یا قدرت فرد ندارد.
5. **"هیپنوتیزم همان خواب است."**
- واقعیت: هیپنوتیزم یک وضعیت هوشیاری تغییریافته است که با خواب کاملاً متفاوت است.
هیپنوتیزم یک روش علمی است که اگر به درستی و توسط متخصصان آموزش‌دیده استفاده شود، می‌تواند تأثیرات درمانی قابل‌توجهی داشته باشد. درک صحیح از هیپنوتیزم و فرآیندهای عصبی مرتبط با آن، به استفاده مؤثرتر و ایمن‌تر از این روش در زمینه‌های درمانی کمک می‌کند. با این حال، مانند هر روش درمانی دیگری، آگاهی از محدودیت‌ها و خطرات آن برای جلوگیری از سوءاستفاده یا ایجاد انتظارات غیرواقعی ضروری است.
منابع مرتبط:
1.Barabasz, A., & Watkins, J. G. (2005). Hypnotherapeutic Techniques. Brunner-Routledge.
2.Forgash, C., & Copeley, M. (2007). Healing the Heart of Trauma and Dissociation with EMDR and Ego State Therapy. Springer Publishing.
3.Shapiro, R. (2016). Easy Ego State Interventions: Strategies for Working with Parts. W. W. Norton & Company.
4.Solms, M., & Rose, J. (2015). The Feeling Brain: Selected Papers on Neuropsychoanalysis. Karnac Books.
5.Watkins, J. G., & Watkins, H. H. (1993). Accessing the Relevant Areas of Maladaptive Personality Functioning. American Journal of Clinical Hypnosis, 35(4), 277-284.
6.Abramowitz, E. G., & Torem, M. S. (2018). The Roots and Evolution of Ego-State Theory and Therapy. International Journal of Clinical and Experimental Hypnosis, 66(4), 353-370.
7.Phillips, M. (2019). It Takes More Than Two to Tango: Building Secure Attachment Through Hypnotic and Ego-State Relationships. American Journal of Clinical Hypnosis, 62(1-2), 95-117.
8.Spiegel, E. B., Baker, E. L., Daitch, C., Diamond, M. J., & Phillips, M. (2020). Hypnosis and The Therapeutic Relationship: Relational Factors of Hypnosis in Psychotherapy. American Journal of Clinical Hypnosis, 62(1-2), 118-137.
9.Lang, P. J., & Rosen, M. (2002). The cost-effectiveness of hypnotic interventions in medical treatments. Harvard Medical School Journal of Pain Research.
10.Porges, S. W. (2011). The Polyvagal Theory: Neurophysiological Foundations of Emotions, Attachment, Communication, and Self-Regulation. W. W. Norton & Company.
دیدگاه خود را بنویسید